Η 100χρονη Ιστορική πορεία του Λιμενικού Σώματος

Στη διάρκεια της διημερίδας που οργανώθηκε από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς στις 30 & 31 Μαΐου 2022  με την ευκαιρία της παρουσίασης του νέου Ινστιτούτου Ιστορίας Εμπορικής Ναυτιλίας, Λιμένων και Λιμενικού Σώματος «ΝΑΥΚΡΑΤΗΣ».

 

 

Ο Πρόεδρος της Λέσχης Αξιωματικών Λ.Σ. Αντιναύαρχος – Επίτιμος Α’ Υπαρχηγός Λ.Σ. Πελοπίδας Αγγελόπουλος, ως βασικός ομιλητής παρουσίασε την 100χρονη Ιστορική πορεία του Λιμενικού Σώματος, στη μνήμη του Ναυάρχου Λ.Σ. Κωνσταντίνου Σταμάτη

Η 100ΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΊΑ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

 Από την Αρχαιότητα ως το 1918

Οι αρχαίοι Έλληνες, από τη μυθολογική ακόμη εποχή, είχαν επισημάνει την αξία της θάλασσας, ως μέσου επικοινωνίας,  εμπορίου και πολιτισμού και ήταν οι πρώτοι, που σμίλεψαν με σοφία το δόγμα «μέγα το της θαλάσσης κράτος», δόγμα, που ισχύει και σήμερα.

Η γαλάζια θάλασσα, που αγκαλιάζει την Πατρίδα μας, τα 3.500 νησιά της και η 18.000 χιλιομέτρων ακτογραμμή της, ανέδειξαν τους Προγόνους μας πρωτοπόρους σε ναυτική δύναμη, η οποία μέσα από τους θαλάσσιους δρόμους, το εμπόριο, τη γνωριμία με άλλους πολιτισμούς και την έντονη πολιτιστική της ικμάδα, οδήγησε στην μοναδική έκρηξη του πνεύματός της και στη δημιουργία του απαράμιλλου Ελληνικού Πολιτισμού της.

Η άνθιση του εμπορίου οδήγησε τους ιθύνοντες να προστατεύσουν τα λιμάνια, τα πλοία, τη θάλασσα και το εμπόριο και να ορισθούν όργανα κατάλληλα όργανα διοίκησης, φύλαξης και ελέγχου της ναυτικής δράσης κάθε πόλης. Έτσι στον Όμηρο έχουμε τους «Λιμενοφύλακες» και τους «Φύλακες πλοίων, στον Χρυσόν Αιώνα τον «επί των Λιμένων Επιμελητή», τους «Ναυφύλακες» κ.α., στο Βυζάντιο το «Σεκρέτον της θαλάσσης», κάτι ανάλογο με το σημερινό Υπουργείο Εμπ. Ναυτιλίας, τον «Έπαρχο», τους «Δρουγγάριους», τους «Νοτάριους», τους «Παραλασσίτες» κ.α., στην Τουρκοκρατία τον έλεγχο είχε ο Καπουδάν Πασάς (Τούρκος Αρχιστράτηγος) και όπου δεν υπήρχε οργανωμένος τουρκικός στρατός υπεύθυνοι οι Έλληνες: «Επίτροποι», «Σύνδικοι», «Δημογέροντες» και από το 1821 αρμόδιοι ήταν οι «Έπαρχοι, ο «Φροντιστής θαλάσσης» κ.α.

Επί Καποδίστρια (1828 – 1831) ψηφίστηκαν  βασικοί ναυτικοί νόμοι και διατάγματα, με τα οποία ρυθμίστηκαν θέματα: αστυνομίας της Εμπορικής Ναυτιλίας, φύλαξης πλοίων και λιμένων, ναυπήγησης πλοίων, καταμέτρησης χωρητικότητας πλοίων, εξοπλισμού πλοίων, προσόντων Πλοιάρχου και πληρώματος, νηολόγησης πλοίων, ναυτολογίων, υγειονομικών διατάξεων, άδειας απόπλου και αγκυροβολίας. Το βασικό πλαίσιο των πιο πάνω νομοθετημάτων εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα από τους Λιμενάρχες. Σημειώνεται ότι μεταξύ των υπουργείων αυτής της περιόδου, ένα υπουργείο (Γραμματεία)  ρύθμιζε τα θέματα εξωτερικών υποθέσεων και της Εμπ. Ναυτιλίας. Το 1838 καθιερώθηκαν οι πρώτοι Λιμενάρχες και στο Υπουργείο Ναυτικών ιδρύθηκε η Διεύθυνση Εμπορικού Ναυτικού, την οποία επάνδρωσαν οικονομικοί αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού, που χειρίζονταν όλα τα ναυτιλιακά θέματα της χώρας ως το 1918. Η Διεύθυνση Εμπορικού Ναυτικού υπήχθη κατά καιρούς σε διάφορα υπουργεία (Ναυτικών, Εθνικής Οικονομίας κ.ά.), με συνέπεια οι εκάστοτε διαχειριστές (Οικονομικοί αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού ή πολιτικοί υπάλληλοι άλλων υπουργείων) να μη διαθέτουν την απαιτούμενη εξειδίκευση χειρισμού των πολύπλοκων θεμάτων της Εμπ. Ναυτιλίας.

Το συμπέρασμα είναι ότι τα ως τότε όργανα, που ασχολούνταν με την Εμπ. Ναυτιλία, ενεργούσαν χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, εξειδίκευση και εμπειρία, που απαιτούσε η οργάνωση και διοίκηση του θαλάσσιου εμπορίου, των μέσων της και των ανθρώπων της.

1919

 ΑΠΟ ΤΟ 1919 ΩΣ ΤΟΝ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Τα πριν από τον νόμο 1753/1919

 Με τη Διεύθυνση του Εμπορικού Ναυτικού να υπάγεται στην «επί των Ναυτικών Γραμματεία», ή στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε σημαντική άνοδο του διεθνούς εμπορικού στόλου, που σε συνδυασμό με τον έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών στις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές, οδήγησαν στη σκέψη ίδρυσης αυτοτελούς εξειδικευμένου διοικητικού φορέα της Εμπ. Ναυτιλίας, εκτός του Πολεμικού Ναυτικού, άποψη που επικρατούσε άλλωστε τότε τόσο διεθνώς, όσο και στον ελληνικό νομικό κόσμο. Περνώντας η Ελληνική Εμπ. Ναυτιλία στον ατμό, εξελίχτηκε σε  σημαντικό παράγοντα της εθνικής μας οικονομίας. Ωστόσο ο κατακερματισμός του εμπορικού μας στόλου με τη  λήξη του πολέμου ωρίμασε την ιδέα της άμεσης αλλαγής της διοίκησης της Εμπ.  Ναυτιλίας. Ο πρώην Φροντιστής ΠΝ και πολιτικός φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, Γεώργιος Σακαλής, το 1915 εισηγήθηκε τη νέα οργάνωση του διοικητικού φορέα της Εμπ. Ναυτιλίας και το 1917 ψηφίστηκε ο Ν. 816/1917 «Περί Διοικήσεως του Εμπ. Ναυτικού». Με αυτόν τον νόμο η Διεύθυνση Εμπορικού Ναυτικού κατέστη αυτοτελής υπουργική Διεύθυνση, με την κατά καιρούς διανομή των αρμοδιοτήτων της στο Υπουργείο Ναυτικών και στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Διευθυντής της  Διεύθυνσης Εμπ. Ναυτικού είχε ήδη τοποθετηθεί από το 1915, ο Αρχιφροντιστής Κωνσταντίνος Μπούκας.

Ο ιδρυτικός νόμος του Λιμ. Σώματος

 Ο ιδρυτικός Ν.1753/1919 «Περί τροποποιήσεως του Ν. 816/1917 και προσθήκης συναφών διατάξεων», με τον οποίον αρχίζει επίσημα η ιστορία του Λιμ. Σώματος, προβλέπει: α) τη σύσταση ενιαίου διοικητικού φορέα, στον οποίο μεταφέρονται οι ως τότε διχοτομημένες αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Εμπ. Ναυτικού. β) τη Διοίκηση του Εμπ. Ναυτικού, την αστυνομία λιμένων και ακτών και τις υπηρεσίες του ΝΑΤ, που συγκρότησαν τη Διεύθυνση Εμπ. Ναυτικού, υπαγόμενη στον επί των Ναυτικών Υπουργό (άρθρο 1 του νόμου). γ) τη σύσταση ιδίου στρατιωτικού Σώματος, του Λιμενικού, στο οποίο εντάχθηκε το προσωπικό της Διεύθυνσης Εμπορικού Ναυτικού, της ΕΕΠ Εμπ. Ναυτικού, του ΝΑΤ και των Λιμ. Αρχών (άρθρο 3 του νόμου).

Την ίδρυση του Λιμ. Σώματος εμπνεύστηκαν οι Γεώργιος Σακαλής και Κων/νος Μπούκας και υπέγραψαν το νόμο ο Βασιλιάς Αλέξανδρος, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος  και οι Υπουργοί Ναυτικών Εμμ. Ρέπουλης και Δικαιοσύνης Ι. Τσιριμώκος.

Για τη στελέχωση του νεοϊδρυθέντος Λιμ. Σώματος, μετατάχτηκαν σε αυτό 66 Οικονομικοί, αξιωματικοί και κατώτερο προσωπικό του με τους βαθμούς, που είχαν ήδη στο Πολεμικό Ναυτικό. Η ίδρυση του Λιμ. Σώματος και η ενιαία Διεύθυνση Εμπ. Ναυτικού ήταν πλέον δεδομένη και οριστική.

Ακολούθησε ένας νομοθετικός οργασμός και ψηφίστηκαν νόμοι και διατάγματα, τα οποία ρύθμισαν θέματα προσωπικού της Διεύθυνσης Εμπ. Ναυτικού, Σχολείου Λιμ. Αξιωματικών, οργάνωσης και λειτουργίας του Λιμ. Σώματος, Εμπ. Ναυτικού κ.ά. Εξάλλου το διάταγμα της 27 Μαΐου 1927 «Περί Διοικήσεως του Εμπορικού Ναυτικού», που αποτελεί το βασικό καταστατικό της οργάνωσης και της λειτουργίας του διοικητικού φορέα της Εμπ. Ναυτιλίας και που οι κύριες διατάξεις του ως πλαίσιο, ισχύουν μέχρι σήμερα.

Το 1936 με τον ΑΝ 1/Αύγουστος 1936, το ΥφΝαυτικών μετονομάστηκε σε ΥφΕμπ. Ναυτιλίας, γεγονός, που υπήρξε σταθμός στην εξέλιξη του Λιμ. Σώματος και επισφράγισε την ανεξαρτησία του. Τον ίδιο χρόνο υπήχθη στο ΥφΕμπ. Ναυτιλίας, ως ειδικός διοικητικός φορέας, το Λιμ. Σώμα και όλες οι ως τότε υπηρεσίες του.

Το στρατιωτικά οργανωμένο Λιμ. Σώμα άσκησε τα καθήκοντά του τόσον στον τομέα της διοίκησης του Εμπορικού Ναυτικού, όσο και στις αστυνομικές αρμοδιότητες στις ακτές, στα λιμάνια, στα πλοία και στη θάλασσα, έχοντας γενική αστυνομική και προανακριτική αρμοδιότητα σε ολόκληρη την κατά τόπο και καθ’ ύλην αρμοδιότητά του.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος – Κατοχή – Εμφύλιος Πραξικόπημα 21ης Απριλίου 1967

 Με την κήρυξη του πολέμου της 28ης Οκτωβρίου 1940, η Ελλάδα πέρασε στην εμπόλεμη φάση, διατάχθηκε γενική επιστράτευση στις Ένοπλες Δυνάμεις και στο στρατιωτικά οργανωμένο Λιμ. Σώμα, το οποίο, σύμφωνα με τη νομοθεσία, υπήχθη αυτόματα στο Πολεμικό Ναυτικό, για να λάβει ενεργό μέρος στις πολεμικές δια θαλάσσης μεταφορές, ασκώντας συγχρόνως εντός της χώρας τα αστυνομικά και προανακριτικά καθήκοντά του. Αμέσως, κατόπιν διαταγής του ΥφΕμπ. Ναυτιλίας, το Λιμ. Σώμα προέβη στον συντονισμό των Υπηρεσιών του Κέντρου και της Περιφέρειας, αλλά και του εξωτερικού και συμμετείχε στον διοικητικό και πολεμικό μηχανισμό, με το σύνολο σχεδόν του προσωπικού του, στην έγκαιρη δημιουργία του «Τέταρτου Όπλου του Πολέμου», όπως σωστά αποκλήθηκε τότε το Εμπορικό Ναυτικό.

Στην πρώτη φάση η συνεισφορά του ΥφΕμπ. Ναυτιλίας και του Λιμ. Σώματος, καλύπτει τρία στάδια: πριν τον πόλεμο, κατά το έπος του ’40 και τη γερμανική Κατοχή, τα οποία αντιστοιχούσαν στην προετοιμασία, στην άμυνα και στην αντίσταση. Επιτάχθηκαν αμέσως 212 πλοία διαφόρων κατηγοριών, προς αντιμετώπιση των πρώτων πολεμικών αναγκών, που  κατανεμήθηκαν ως εξής: στον Στρατό 142 φ/γ και π/κ, στην Αεροπορία 6 πλοία, για τον έλεγχο από τη θάλασσα εισόδων φραγμάτων 6 πλοία, για τις ναυτικές αμυντικές περιοχές της χώρας 23 πλοία  διαφόρων κατηγοριών, για τη ναρκαλιεία 21 ρ/κ, για τη μεταφορά τραυματιών 4 ε/γ και για την αραίωση πλοίων με υγρά καύσιμα 12 φ/γ (σλέπια).

Στη συνέχεια εντοπίστηκαν τα ανά την υφήλιο ποντοπόρα ελληνικά πλοία, επελέγησαν ικανά και επαρκή πληρώματα, προστατεύτηκαν οι ναυτικοί και οι οικογένειές τους, οργανώθηκαν οι εσωτερικές θαλάσσιες συγκοινωνίες, τέθηκε σε ετοιμότητα κάθε σκάφος του εσωτερικού, που χρησιμοποιήθηκαν για την έγκαιρη μεταφορά εφέδρων σε λιμάνια του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους, που ήταν κοντά στο αλβανικό μέτωπο, ενώ αξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος στο Υφυπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας εκπόνησαν τάχιστα ευέλικτο νομοθετικό πολεμικό πλαίσιο, με το οποίο ρυθμίστηκαν θέματα κινδύνων πολέμου, ατυχημάτων πλοίων από πολεμικές αιτίες, διατυπώσεις θαλασσίων μεταφορών, ναυλώσεις και επιτάξεις πλοίων, άμεση επιστράτευση των Ελλήνων ναυτικών, προσαρμογή των θαλασσίων συγκοινωνιών της χώρας και  ίδρυση της Διεύθυνσης Θαλασσίων Κρατικών Μεταφορών, η οποία πραγματοποίησε 1.536 επιτάξεις κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Συγχρόνως οργανώθηκαν, με τη συνεργασία του Πολεμικού Ναυτικού, 6 πολεμικά λιμάνια στην επικράτεια, ενισχύθηκαν με προσωπικό τα Προξενικά  Λιμεναρχεία και στο εσωτερικό το προσωπικό και τα μέσα των κυριότερων Λιμενικών Αρχών και ιδρύθηκαν νέες Λιμενικές Αρχές σε θέσεις στρατηγικής σημασίας, ανακλήθηκαν στην ενέργεια οι Έφεδροι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος, προωθήθηκαν έφεδροι και επίστρατοι στο μέτωπο, εκπαιδεύτηκαν άνδρες του Λιμενικού Σώματος  στη χρήση βαρέων όπλων, συγκροτήθηκε ευρύ δίκτυο συλλογής πληροφοριών  για τις κινήσεις και τα σχέδια του εχθρού, πάντοτε σε στενή συνεργασία  με τις Ένοπλες Δυνάμεις. Συστηματοποιήθηκαν οι αναγκαίες στρατιωτικές επιτάξεις και ναυλώσεις εμπορικών πλοίων, που επανδρώθηκαν με την άοκνη φροντίδα του Γραφείου Ευρέσεως Ναυτικής Εργασίας.

Με την κατάρρευση του μετώπου και τη συνθηκολόγηση, το Λιμενικό Σώμα διασπάστηκε σε εκείνο του εσωτερικού, το οποίο συνέχισε να λειτουργεί, ασκώντας τις μη στρατιωτικές του αρμοδιότητες, ενώ συγκαλυμμένα ανέπτυξε πλούσια δράση κατά των Αρχών Κατοχής, με αυταπάρνηση και θυσίες και σε εκείνο το Λιμενικό Σώμα, που μαζί με το Υφυπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και 100 αξιωματικούς και προσωπικό, ακολούθησαν σταδιακά την Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάιρο, όπου διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο, σε συνεργασία με τα Προξενικά Λιμεναρχεία, τους συμμάχους και τις Προξενικές Αρχές, συντονίζοντας άψογα τις θαλάσσιες πολεμικές  μεταφορές, με τη σύμπραξη ελληνικών πλοίων, τα οποία η εξόριστη Κυβέρνηση μέσω του Υφυπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας χρονοναύλωσε σχεδόν στο σύνολό τους στους Άγγλους, με τη λεγόμενη «Αγγλοελληνική Συμφωνία», συγκροτώντας στο Λονδίνο την Ελληνική Ναυτιλιακή Επιτροπή και ιδρύοντας εκεί νέα Διεύθυνση Θαλασσίων Κρατικών Μεταφορών.

Στην έγκαιρη επίταξη των ελληνικών εμπορικών πλοίων από την κυβέρνηση του Καΐρου μέσω των Προξενικών Λιμεναρχείων, μεταφέρθηκε άμεσα επαρκής συμμαχικός στρατός, άρματα μάχης και πολεμικό υλικό στην Αφρική και κατέστη δυνατή η πολυσήμαντη ήττα του  στρατάρχη του Χίτλερ, Ρόμελ.  

Όσοι Λιμενικοί παρέμειναν στην Ελλάδα, σε όλες τις φάσεις του  πολέμου, με κίνδυνο της ζωής τους, κάτω από μια κυβέρνηση υποταγμένη στους Γερμανούς και μια άλλη εξόριστη στη Μ. Ανατολή, η οποία δεν ήταν σε θέση να ασχοληθεί με την πείνα, τον κατατρεγμό, το θάνατο και την καθημαγμένη Ελλάδα μας, ασχολήθηκαν με την οργάνωση μεταφορών με καΐκια Ελλήνων και συμμάχων στη  Μ. Ασία και στην Αίγυπτο, έζευξαν γέφυρες, μετασκεύασαν φορτηγίδες, μετέφεραν δια ξηράς μέσω ορεινών όγκων πλοιάρια σε παραμεθόριες λίμνες, εξουδετέρωσαν νάρκες, συγκρούστηκαν ένοπλα με τον κατακτητή, συνέπηξαν στις κυριότερες Λιμενικές  Αρχές εσωτερικού και εξωτερικού πυρήνες συλλογής πληροφοριών κατά του εχθρού, με συνέπεια πολλές επιχειρήσεις  των κατακτητών  στη θάλασσα να ματαιωθούν. Συνεργάστηκαν με το Στρατό και το Πολεμικό Ναυτικό και με αξιόπιστους πλοηγούς του Πειραιά δημιούργησαν  μηχανισμούς μετάδοσης των συλλεγομένων πληροφοριών στο Στρατηγείο της Μ. Ανατολής.

Εξάλλου Λιμενικοί συμμετείχαν σχεδόν σε όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων («Αλίκη», «Όμηρος», «Κόδρος», «Τρίαινα», «Αγωνιζομένη Ελλάς», «Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών» κ.ά.), με πλούσια αντιστασιακή δράση, την οποίαν αναγνώρισαν επίσημα αυτόπτες Έλληνες και ξένοι στρατηγοί, ναύαρχοι, διπλωμάτες και ειδικοί συγγραφείς του πολέμου στα βιβλία τους. Μεγάλη ήταν η δράση των Λιμεναρχείων Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Κέρκυρας, Πάτρας, Αγίων Σαράντα, Αλεξανδρούπολης, Καβάλας, Βόλου, Καλαμάτας, Χαλκίδας, Μυτιλήνης, Ηρακλείου, Χίου, Σάμου κ.ά., καθώς και των Προξ. Λιμεναρχείων Λονδίνου. Κάρδιφ, Ν. Υόρκης, Μπουένος Άιρες, Χάλιφαξ, Λισσαβόνας, Αλεξάνδρειας, Κύπρου, Ντάρμπαν, Σύδνεϋ, Καλκούτας, Σουέζ, Πορτ Σάιντ κ.ά., τα οποία εξασφάλισαν με επιτυχία τις θαλάσσιες μεταφορές στα θέατρα του πολέμου στους 5 ωκεανούς.

Παράλληλα στο εσωτερικό το προσωπικό του Λιμενικού Σώματος, όταν ενέσκηψε η μεγάλη πείνα του 1942 – 1943, αποδεκατίζοντας τον ελληνικό πληθυσμό, ανέπτυξε αξιόλογο κοινωνικό έργο, απέναντι στους Έλληνες ναυτικούς και στις οικογένειές τους, παρέχοντας επιδόματα ακόμη και  σε οικογένειες ναυτικών, που ήταν κανονικά ναυτολογημένοι σε ενεργά ελληνικά εμπορικά πλοία. Κορυφαία κοινωνική εκδήλωση του Λιμενικού Σώματος στον κοινωνικό του ρόλο, ήταν η σύσταση και λειτουργία Ναυτικών Συσσιτίων υπέρ των ανέργων ναυτικών και των οικογενειών τους. Σε μια εποχή, που ο κόσμος πέθαινε στους δρόμους από την πείνα και την ασιτία και η απάνθρωπη καταδυνάστευση του κατακτητή βρισκόταν  στην κορυφή της, δημιουργήθηκαν από εκπροσώπους του ναυτικού κόσμου και από Λιμενικούς αυτά τα Οικονομικά Συσσίτια Εργατών Θαλάσσης, τα οποία,  διοικούμενα από ολιγομελή και ευέλικτη Επιτροπή, λειτούργησαν σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής και μοίραζαν καθημερινά γύρω στις 25.000 μερίδες τροφής στους άνεργους ναυτικούς και στις οικογένειές τους. Εκτελεστικό όργανο της Επιτροπής ήταν οι 6 Ναυτικές Εστίες σε 5 συνοικιακούς ναυτότοπους του Πειραιά και μια στην Αθήνα.

Σε αυτόν τον υπέρ πάντων αγώνα ζωής και θανάτου, η οικογένεια του Λιμενικού  Σώματος θρήνησε 26 νεκρούς. Ανάμεσά τους οι Υποπλοίαρχοι Γ. Κωτούλας και Ηλ. Καζάκος, που ήταν οι πρώτοι, που εκτελέστηκαν στο σκοπευτήριο Καισαριανής, καθώς και 8 ακόμη αξιωματικοί και 16 υπαξιωματικοί.            ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥΣ Η ΝΗΜΗ

Από όσα εκτέθηκαν προκύπτει ότι το Λιμενικό Σώμα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, πετυχαίνοντας να κινητοποιήσει  τον πολυάριθμο ελληνικό εμπορικό στόλο και να τον εντάξει με επιτυχία στον πολεμικό μηχανισμό, συνδράμοντας έτσι αποφασιστικά στην αίσια έκβαση αυτού του φονικού πολέμου. Τελικά η επίσημη αναγνώριση του Υφυπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και του Λιμενικού Σώματος για την προσφορά τους στη διεξαγωγή του πολέμου 1940 – 1945, καταξιώθηκε με τη μετάταξη του ως τότε Υφυπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας σε Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας.

Μετά την απελευθέρωση, στα «Δεκεμβριανά» του 1944, οι στασιαστές επικράτησαν στον Πειραιά και κατέλαβαν τα αστυνομικά τμήματα της πόλης, το προσωπικό των οποίων κατέφυγε στο Μέγαρο του Βάττη, όπου έδρευε το Κ.Λ. Πειραιώς και είχε μεταφερθεί και η Ναυτική Διοίκηση Πειραιώς. Καταστρώθηκε σχέδιο εκδίωξης των στασιαστών και, μετά από επιτυχημένες επιχειρήσεις, απώθησαν τις στασιαστικές δυνάμεις από την πόλη και το λιμάνι της. Στις επιχειρήσεις αυτές του Μεγάρου του Βάττη το Λιμενικό Σώμα είχε 2 νεκρούς και πολλούς τραυματίες σε Πειραιά και Αθήνα. Διασώθηκε ένα δίστιχο από ένα άσμα, που αντήχησε τις ημέρες της δράσης των ανδρών του Βάττη, το οποίο μελοποιήθηκε και τραγουδήθηκε, αλλά διασώθηκαν οι εξής δυο στίχοι του:

 Το Μέγαρο του Βάττη,

τους έβγαλε το μάτι…

Στα επόμενα χρόνια το Λιμενικό Σώμα εξελίχτηκε ως αποκλειστικός διοικητικός φορέας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, αυξήθηκαν οι οργανικές του θέσεις, απέκτησε τον Βαθμό του Υποναυάρχου, ιδρύθηκε η Μουσική του Σώματος, η Σχολή Λιμ. Δοκίμων στην Καστέλα Πειραιώς, το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Λιμενικού Σώματος, η Σημαία, ο Γεν. Γραμματέας, οι Σχολές Εμπορικού Ναυτικού, ο Θάλαμος Επιχειρήσεων, καθιερώθηκε ο Αρχηγός του ΛΣ (1969) και στη συνέχεια ο βαθμός του Αντιναυάρχου Λιμενικού Σώματος., πραγματοποιήθηκε η μεταφορά του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου στον Πειραιά κ.ά.

Το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 – 1974 διόρισε  Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας ναύαρχο και Αντιπλοίαρχο Γεν. Γραμματέα του Πολεμικού Ναυτικού., αντίστοιχα.  Με τα έκτακτα συμβούλια του καθεστώτος του ΑΝ 11/18 Μαΐου 1967, αποστρατεύτηκαν 34 ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί ΛΣ, στους οποίους απαγορεύτηκε ακόμη και η προσφυγή στο ΣτΕ. Το 1970 με το ΝΔ 444/1970 η μέχρι τότε γενική καθ’ ύλην και κατά τόπον αστυνομική και προανακριτική αρμοδιότητα του Λιμενικού Σώματος στις ακτές, στα λιμάνια, στα πλοία και στην αιγιαλίτιδα ζώνη, μετά από 136 χρόνια συνεχούς, επιτυχημένης και αδιατάρακτης άσκησης από το Λιμενικό Σώμα, μειώθηκε, με συνέπεια τις συχνές συναρμοδιότητες Λιμενικού Σώματος και Σωμάτων Ασφαλείας.

Στην τρέχουσα περίοδο της Μεταπολίτευσης (1974 – 2020) το Λιμενικό Σώμα, χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο, έγινε στόχος  λαθεμένων και άσκοπων κυβερνητικών παρεμβάσεων, οι οποίες με την προχειρότητα και χωρίς καμιά σε βάθος μελέτη, διατάραξαν τη συνοχή των γενικών καθ’ ύλην και κατά τόπον αστυνομικών και προανακριτικών αρμοδιοτήτων του Σώματος, σε βάρος της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας και των από αυτήν συνδεομένων συναλλαγματικών εσόδων.  Παρόμοιες απαράδεκτες και άσκοπες κυβερνητικές παρεμβάσεις στην απρόσκοπτη λειτουργία του Λιμενικού Σώματος, το οποίο είναι ο αρχαιότερος διοικητικός φορέας του ελληνικού κράτους, κατά περίεργο τρόπο, συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με συνέπεια να απομακρύνεται ο ελληνικός εμπορικός μας στόλος από την ελληνική σημαία και οι αρμοδιότητες του Λιμενικού Σώματος να διανέμονται, σε διάφορες Υπηρεσίες και Υπουργεία.

Σημαντικοί σταθμοί στη νεώτερη ιστορική διαδρομή του ΛΣ/ΕΛΑΚΤ:

– 1946. Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Ν. Αβραάμ και Γεν. Διευθυντής ΥΕΝ Πλοίαρχος ΛΣ Βασίλειος Σκαρπέτης.

– Και με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου και ενέργειες του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, μετέβησαν στη Ν. Υόρκη, και επετεύχθη η αγορά 100 πλοίων λίμπερτυς, τα οποία  αποτέλεσαν τον πυρήνα της μεταπολεμικής αφετηρίας και εξέλιξης της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας.

–  Ίδρυση της Μουσικής του Λ. Σ.

–  Στις 25 Οκτωβρίου κατατάσσεται η 1η μεταπολεμική σειρά 36 Λιμενικών Αξιωματικών.

– 1947. Ο Επιλιμενάρχης Β΄ Τάξεως Θεόδωρος Κιζάνης διορίζεται Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας κατά τα έτη 1947, 1948 και 1950.

– . Ίδρυση και λειτουργία στον Ασπρόπυργο του Κέντρου Εκπαίδευσης ΛΣ.

– 1949. Ίδρυση στο Λονδίνο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ).

–  Ο Διευθυντής Εμπορικού Ναυτικού Πλοίαρχος ΛΣ Β. Σκαρπέτης προάγεται στον βαθμό του Υποναυάρχου Λιμενικού Σώματος (1949 – 1950).

– 1950. Καθορίζονται τα διακριτικά της στολής του Λιμενικού Σώματος, με δυο χρυσοποίκιλτες χιαστί άγκυρες και το βασιλικό στέμμα.

– 1952. Ίδρυση ιδίας Σχολής Λιμενικών Δοκίμων στην Καστέλα στο αρχοντικό Μαυρομιχάλη στον Πειραιά.

– 1953. Μεγάλη προσφορά του Λιμενικού Σώματος στους σεισμούς στα Επτάνησα (Κεφαλονιά και Ζάκυνθο).

– 1954. Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο  μεταφέρονται στον Πειραιά.

– 1955. Ο Ναύαρχος – Αρχηγός Παναγιώτης Θεοχάρης ιδρύει το Ταμείο Αρωγής Λιμενικού Σώματος.

– 1956.  Ιδρύονται οι Σχολές Εμπορικού. Ναυτικού.

– 1964. Το Λιμενικό Σώμα αποκτά τη δική του Σημαία.

–  Ίδρυση της Άμεσης Δράσης του Λιμενικού Σώματος.

–  Ο Ναύαρχος ΛΣ Παναγιώτης Θεοχάρης αναλαμβάνει Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εμπορικής  Ναυτιλίας.

– 1968. Ιδρύεται ο Θάλαμος Επιχειρήσεων Λιμενικού Σώματος για την έρευνα και διάσωση στις ελληνικές  θάλασσες.

– 1969. Καθιέρωση του βαθμού του Υποναυάρχου στον Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος. .

– 1970 – 1972. Άστοχοι κυβερνητικοί πειραματισμοί στις αρμοδιότητες Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και του Λιμενικού Σώματος.

– 1978. Καθιέρωση του βαθμού του Αντιναυάρχου στο Λιμενικό Σώμα.

– 1979. Ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικ. Κοινότητα.

– 1980. Κατάταξη γυναικών στο ΛΣ.

– 1981. Το Λιμενικό Σώμα αποκτά τα πρώτα εναέρια μέσα.

– 1982. Ίδρυση της Λέσχης Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος και του Μουσείου Ναυτιλίας.

– 1988. Ίδρυση Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος.

– 1989. Συστηματοποίηση της έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα από το Αρχηγείο Λιμενικού Σώματος.

–  Συστηματοποίηση της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος από το Αρχηγείο Λιμενικού Σώματος.

– 1998. Προμήθεια τεσσάρων (4) ελικοπτέρων τύπου σουπερ πούμα με κονδύλια της Ε.Ε.

– 2001. ορκωμοσία 1300 ανδρών και γυναικών Λ.Σ. στο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας παρουσία του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Μακαριστού Χριστοδούλου.

– 2001. Υπογραφή πρωτοκόλλου μεταξύ Υπουργείου Ναυτιλίας-Ο.Λ.Π. και Κτηματικής Υπηρεσίας Δημοσίου για την επισκευή και μεταστέγαση του Υπουργείου – Αρχηγείου Λ.Σ. στο σημερινό κτίριο.

– 2002. Ίδρυση των πρώτων έξη (6) Περιφερειακών Διοικήσεων, οι οποίες σήμερα είναι εννέα (9). Επίσης καθορισμός πυραμίδος Λιμενικού Σώματος σε 10156 άνδρες και γυναίκες.

–  2003 Εκλογή Γενικού Γραμματέα του ΙΜΟ (Διεθνής Διακυβερνητικός Ναυτιλιακός οργανισμός) του Ναυάρχου Λ.Σ. κ. Μητρόπουλου Ευθυμίου, ο οποίος επανεξελέγη και δεύτερη φορά, ήτοι για δύο τετραετίες από 2004 – 2012.

–  2003. Ίδρυση της ΠΕΑΛΣ (Πανελλήνια Ένωση Αξιωματικών Λ.Σ.).

–  2004. Προμήθεια των πρώτων μεγάλων ΠΑΘ (πλοία ανοικτής θαλάσσης), ελικοπτέρων (ΓΙΟΥΡΟΚΟΠΤΕΡ) και αεροπλάνων, ως και χερσαίων  μέσων.

Επίσης η τέλεση Ολυμπιακών αγώνων στους οποίους το Λ.Σ. είχε πρωτεύοντα ρόλο στα θαλάσσια  αγωνίσματα.

– 2011. Μετονομασία του Λιμενικού Σώματος σε Αρχηγείο Λιμενικού Σώματος//Ελληνική Ακτοφυλακή.

–  2014. Προμήθεια του ΠΑΘ 90 (ΓΑΥΔΟΣ), της ναυαρχίδος του στόλου Λιμενικού Σώματος από τα Ολλανδικά ναυπηγεία με χρήματα Ε.Ε.

– 2018. Νέες άστοχες παρεμβάσεις στη δομή και στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Εμπορικής  Ναυτιλίας και του Λιμενικού Σώματος.

– 2018. αποκαλυπτήρια Μνημείου πεσόντων Στελεχών Λ.Σ., παρουσία του τότε προέδρου Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου, με τη συνδρομή της Λέσχης Αξιωματικών Λ.Σ., της Ε.Α.Α.Λ.Σ., και Π.Ε.Α.Λ.Σ.

– 2020, Προμήθεια τεσσάρων (4) Περιπολικών Πλοίων κατηγορίας Α1, άνω των τριάντα πέντε (35)  μέτρων από Ιταλικά  ναυπηγεία με χρήματα Ε.Ε. Επίσης υπάρχουν δωρεές από Ε.Ε.Ε. και άλλους φορείς προς το Λ.Σ. για προμήθεια πλωτών μέσων μικρότερου μεγέθους και χερσαίων μέσων.

Οργάνωση και αποστολή του Λιμενικού Σώματος/Ελληνικής Ακτοφυλακής σήμερα

 Το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή, από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, είναι στρατιωτικά οργανωμένο Σώμα, το οποίο ως αποκλειστικός φορέας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, ασκεί την διοίκηση της Εμπορικής Ναυτιλίας εντός και εκτός Ελλάδας και αστυνομεύει τις ακτές, τα λιμάνια, τα εμπορικά πλοία και τον θαλάσσιο χώρο της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης, φυλάσσει τα νότια σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχοντας γενική αστυνομική και προανακριτική αρμοδιότητα, καθώς οι νόμοι ορίζουν.

Το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή συγκροτείται από τις Κεντρικές και τις Περιφερειακές   Υπηρεσίες. Στις πρώτες εντάσσονται το Αρχηγείο, οι Κλάδοι και οι Διευθύνσεις και οι σε αυτό υπαγόμενες υπηρεσίες, ενώ στις Περιφερειακές Υπηρεσίες ανήκουν οι Περιφερειακές Διοικήσεις,  οι Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, οι  Λιμενικές Αρχές εσωτερικού, τα ανά τον κόσμο Προξενικά Λιμεναρχεία και η Μονάδα Υποβρυχίων Αποστολών. Εν καιρώ πολέμου το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή υπάγεται στο Πολεμικό Ναυτικό και είναι υπεύθυνο για τη διασφάλιση των θαλασσίων μεταφορών με τις επιτάξεις και ναυλώσεις των ελληνικών εμπορικών πλοίων και το προσωπικό του δωσιδικεί στα στρατιωτικά δικαστήρια. Η οργανική δύναμη του Σώματος ανέρχεται στις 7.600 άνδρες και γυναίκες.

Την στρατιωτική ηγεσία του Λιμενικού Σώματος/Ελληνική Ακτοφυλακής αποτελούν: ο Αρχηγός, δύο Υπαρχηγοί με το βαθμό Αντιναύαρχου, Υποναυάρχους και Αρχιπλοιάρχους και το λοιπό προσωπικό συγκροτείται από τους: Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Λιμενοφύλακες, άνδρες και γυναίκες. Το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή έχει τις εξής παραγωγικές σχολές: α) Τη Σχολή Δοκίμων Σημαιοφόρων ΛΣ, που έχει την έδρα της στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά.

Αυτά ίσχυαν ως το 2018 οπότε η τότε κυβέρνηση με νόμο της καθιέρωσε την είσοδο των Αξιωματικών, των Υπαξιωματικών και Λιμενοφυλάκων στο Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή μέσω των Πανελληνίων Εξετάσεων, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια μελέτη και να υπάρχει κατάλληλη υποδομή για την με πολύ προχειρότητα αλλαγή του μέχρι σήμερα ισχύοντος επιτυχημένου καθεστώτος  πρόσληψης προσωπικού, ιδιαίτερα στους Αξιωματικούς, στο Λιμενικό Σώμα/Ελληνικιή Ακτοφυλακή. Αυτή η μεταβολή θα έχει άμεσες επιπτώσεις στην Εμπορική μας Ναυτιλία.

β) Τη Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών Λιμενικού Σώματος/Ελληνικής Ακτοφυλακής, η οποία καταργήθηκε και γ) Τη Σχολή Δοκίμων Λιμενοφυλάκων στον Πειραιά. Στο προσωπικό του Λιμενικού Σώματος/Ελληνικής Ακτοφυλακής, που προέρχεται από τα πανεπιστήμια και το Εμπορικό Ναυτικό, κατατάσσονται και εξειδικευμένες ειδικότητες αξιωματικοί, όπως τεχνικοί, ιατροί, οικονομικοί, νομικοί κλπ. Για την άσκηση των καθηκόντων του το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή διαθέτει σύγχρονα χερσαία, θαλάσσια και εναέρια μέσα.

Οι κορυφαίες αρμοδιότητες του Λιμενικού Σώματος/Ελληνικής Ακτοφυλακής είναι: η Διοίκηση της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας στο εσωτερικό και διεθνώς, η Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα, η Προστασία του Θαλάσσιου  Περιβάλλοντος, η φρούρηση των νοτίων συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Έλεγχος Εισροής Μεταναστών και Προσφύγων, η Ασφάλεια της Ναυσιπλοΐας, η Αστυνόμευση Ακτών, Λιμένων, Πλοίων και Αιγιαλίτιδας Ζώνης κλπ.

Με αυτή τη συγκρότηση ο εξειδικευμένος φορέας του Υπουργείου Εμπορικής .Ναυτιλίας αντιμετωπίζει με επιτυχία τα θέματα της Εμπορικής Ναυτιλίας, των Ναυτικών και του Εφοπλισμού εντός και εκτός Ελλάδας, με αποτέλεσμα η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία, επί δεκαετίες, να βρίσκεται σε χωρητικότητα πλοίων, στην κορυφή των Ναυτιλιών του κόσμου. Το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή με την διεθνή προσφορά του στις εισροές μεταναστών και προσφύγων  στη χώρα μας, καταξιώθηκε στη συνείδηση Ελλήνων και Ξένων ως μια ιδιαίτερα οργανωμένη και εξειδικευμένη υπηρεσία, που με την επί 24ώρου βάσης εγρήγορσή της εντοπίζει και διασώζει τις ζωές των εισερχομένων από τη θάλασσα αλλοδαπών στη χώρα μας από τα θαλάσσια σύνορά μας.

Τελειώνοντας, πιστεύουμε ακράδαντα ότι το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή είναι ένας επιτυχημένος  διοικητικός φορέας, ο οποίος λειτουργεί με επιτυχία και χωρίς καμιά διακοπή επί 103 ολόκληρα χρόνια και η προσφορά του είναι παγκόσμια αναγνωρισμένη στα διεθνή φόρα και στη διεθνή Ναυτιλιακή Οικογένεια. Άποψή μας είναι ότι, αντί κάθε φορά, που η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εμπορικής  Ναυτιλίας αποφασίζει μεταβολές στη δομή του επί έναν αιώνα λειτουργούντος διοικητικού φορέα της Εμπορικής. Ναυτιλίας, πρώτα να μελετά σε βάθος κάθε αλλαγή, να έχει έτοιμες τις αναγκαίες υποδομές και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γνωρίζει ότι: «δεν βουλιάζεις ένα ναυλωμένο καράβι για να αγοράσεις ένα νέο χωρίς να έχεις έτοιμο ναύλο». Σκόπιμο είναι η κάθε πολιτική παρέμβαση να εστιαστεί στην ενίσχυση του Λιμενικού Σώματος σε προσωπικό, χερσαία, πλωτά και εναέρια μέσα και περαιτέρω πιο συστηματοποιημένη οργάνωση ενός φορέα, που από το 2019 μπήκε με πλήρη ενεργό δράση στον δεύτερο αιώνα της ιστορικής του διαδρομής. Το Λιμενικό Σώμα έχει βαθιές ρίζες με τη θάλασσα, τους ανθρώπους της και τη μακραίωνη ναυτική ιστορία του τόπου μας και είμαστε βέβαιοι ότι και ο νέος αιώνας του θα στεφθεί από μεγάλες επιτυχίες και σημαντικές εξελίξεις στην Ελληνική και στην Παγκόσμια Ναυτιλία.

Σας ευχαριστώ