Ευλαβικό προσκύνημα
και πατριωτική υπερηφάνεια
Κωνσταντίνου Βολτή
τ. Αντιπροέδρου του Ν.Σ. του Κράτους
Η Λέσχη Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος έχει πια γίνει για τα μέλη και τους φίλους της, ένας ζωντανός «πορτολάνος», πολύτιμος για θαλασσινά και στεριανά ταξίδια, για προορισμούς φυσικού, ιστορικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος και ζωογόνας αναψυχής.
Η φθινοπωρινή διήμερη εκδρομή του Σαββατοκύριακου 10 και 11 Νοεμβρίου που οργάνωσε ο Νίκος Γκλεζάκος με την εγγυημένη επιμέλεια και την εμπειρία του στην επιλογή ασφαλούς και άνετου «σκάφους» και άξιου «καπετάνιου», με ουσιαστικό καραβοκύρη τον ίδιο, είχε «ρότα» για θρησκευτικό προσκύνημα στην ιερά Μονή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μεγαλομαρτύρων, για ιστορική συνάντηση με την Βυζαντινή Πολιτεία του Μυστρά και την Σπάρτη, για επίσκεψη στην Αδούλωτη Μάνη, τα διαμάντια της το Γύθειο και την Αρεόπολη και το θαύμα της φύσης τα Σπήλαια του Διρού.
Ίσως είναι πιο έντονο το συναίσθημα για τον γράφοντα, νομίζω όμως, ότι με την είσοδο στη Λακωνική γη ένα άλλο φως ξεχύνεται από τις ψηλές κορφές Ταλετόν (Αηλιάς) και Ευόρας του Ταϋγέτου, αντανακλά το φως που έρχεται από τις κορυφές του Πάρνωνα, λαμπυρίζουν μαζί στα νερά του τραγουδισμένου Ευρώτα, και καταυγάζουν και ζωντανεύουν την αγέρωχη «κοίλη Λακεδαίμονα», για να θυμίζουν πως με τα φυσικά αυτά τείχη και τα στήθη των ανδρών της υπερασπιστές, έγραψε τη μακρά ένδοξη ιστορία της.
Μια παράκαμψη πριν από τη Σπάρτη προς τη Χρύσαφα, στην πλευρά του Πάρνωνα μας φέρνει στην Ιερά Μονή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μεγαλοματύρων (των «Αγιοσαράντονε που λένε λίγο πιο μακριά στο χωριό μου). Η ιστορία της ανατρέχει στην Παλιά Μονή, που ιδρύθηκε το 1305 από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικο και ήταν κυρίως ένα φυσικό σπήλαιο, που διαμορφώθηκε σε Ναό με σπουδαίες Αγιογραφίες. Υπέστη πολλές φυσικές φθορές και καταστροφές από βέβηλους επιδρομείς και αντικαταστάθηκε με τη νέα Μονή. Προσκυνήσαμε στον κατανυκτικό Ναό με τις υπέροχες Αγιογραφίες και το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο Τέμπλο. Ακούσαμε από μοναχό την πολύπαθη ιστορία της (τρεις φορές πυρπολήθηκε από Τουρκαλβανούς -1770-, Αιγυπτίους -1826- , Γερμανούς 1940), έτυχε ειδικής προστασίας με Αχταναμέ (διαθήκη) του Μωάμεθ, φωτοβόλησε με την εύνοια του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που τη ανακήρυξε Σταυροπηγιακή Μονή και έδρασε με πνευματική και υλική συνεισφορά στον αγώνα του Έθνους το 1821, με αφοσιωμένο πιστό σε αυτή τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Μας μίλησε για το μαρτύριο των Αγίων Τεσσαράκοντα, που αποτελούσαν ένα επίλεκτο στρατιωτικό σώμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Σεβάστεια του Πόντου και βρήκαν οικτρό θάνατο, γιατί δεν απαρνήθηκαν τη Χριστιανική πίστη.
Αφήσαμε το φιλόξενο Μοναστήρι με ψυχική αγαλλίαση και την ευωδιαστή γεύση του πατροπαράδοτου λουκουμιού και απολαυστικού αρωματικού τσουρεκιού, που μας προσφέρθηκαν.
Η ανηφορική διαδρομή για τον Μυστρά σε ανεβάζει στο θρυλικό από την εποχή του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου «κάστρο του Μυζηθρά» (κατά το χρονικό του Μωρέως και την τοπική ονομασία, γιατί το βουνό είχε το σχήμα μυζήθρας). Ο Μυστράς έγινε η δοξασμένη πρωτεύουσα του Δεσποτάτου του Μωρέως (ονομαστοί Δεσπότες του Μυστρά οι Καντακουζηνοί, οι Παλαιολόγοι, με τελευταίο τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνο Παλαιολόγο).
Το ανέβασμα στο Μυστρά προσφέρει μαγευτική θέα της κοιλάδας της Σπάρτης, της Νέας Σπάρτης, που θεμελίωσε με την υποδειγματική πολεοδομική της μορφή το 1834 ο βασιλιάς ΄Οθων και συνάμα το πνεύμα αποζητά την εμπνευσμένη σοφία του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος.
Την επίμονη πορεία στα κακοτράχαλα πέτρινα μονοπάτια της άλλοτε ζωντανής και ακμαίας και τώρα νεκρής πολιτείας, απαλύνει ο θαυμασμός και η κατάνυξη μπροστά στις ερειπωμένες τώρα αλλά λαμπερές στο παρελθόν εκκλησίες της Αγίας Σοφίας, του Αγίου Νικολάου, της Μονής της Παναγίας της Περιβλέπτου, της Μονής της Παντάνασσας, της Ευαγγελιστρίας, των Αγίων Θεοδώρων, της Παναγίας Οδηγήτριας (ή Αφεντικό) και του Αγίου Δημητρίου, της Μητρόπολης του Μυστρά.
Η κατάβαση και η φωτεινή κοιλάδα της Σπάρτης, ανοίγουν την όρεξη για ένα καλό μεσημεριανό φαγητό, αφού πια τον «μέλανα ζωμό» του Σπαρτιάτη, έχουν διαδεχθεί πλούσια εδέσματα στις ταβέρνες που αφθονούν στις υπώρειες του Μυστρά, στο Παρόρι και στον Αγιάννη.
Φαγητό στο Παρόρι δίπλα στη ρεματιά με τα νερά, στην ταβέρνα του Στελλάκου, γνωστή για το «ψητό κοτόπουλο».
Και μετά ; Μετά ποιος κρατάει το Νίκο το Γκλεζάκο !
«Πρόσω ολοταχώς» για τη Μάνη !
Τι να πεις τώρα, όταν αφήνεις τη Σπάρτη και περνάς τις Αρχαίες Αμύκλες, με τον Υάκινθο, τους ναούς και τα μνημεία της, τις γιορτές της! (Ας παραπέμψουμε στον Παυσανία).
Ο Νίκος μετράει τα χιλιόμετρα για τα όρια (διοικητικά) της Μάνης του.
Και να «Άστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του» (για να θυμηθούμε τον Διονύσιο Σολωμό, όταν πρωτοπάτησε στη Ζάκυνθο). Αρχίζει να την περιγράφει από άκρη σε άκρη. Η Μέσα Μάνη, προσηλιακή, του Λακωνικού κόλπου μέχρι το Ταίναρο και η Αποσκερή του Μεσσηνιακού. Η Έξω Μάνη (Μεσσηνιακή Μάνη). Τελικά είναι μία και ιδιαίτερη, παρά τα εις –εας και –ακος (ξέχασα να του πω, όπως άκουγα από τον πατέρα μου: τα εις –εας και εις –ακος , είναι φύσει Μανιατάκος).
Για την ονοματολογία της Μάνης αντλώ από το λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης του Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου (εκδ. 1852) το επίθετο «μανός – η –ον» (που σημαίνει αραιός, σποράδην κείμενος, σπάνιος) ως το πιο πρόσφορο στοιχείο για την προέλευση της λέξης Μάνη, λόγω της φυσικής εικόνας της.
Η Μάνη πρόσφερε στην Πατρίδα ηρωικούς αγωνιστές και αναντίστοιχα με την φτωχή φυσική της παραγωγή, γέννησε καθάρια και λαγαρά πνεύματα και άνδρες, που διακλαδίστηκαν με στέρεο σαν την πέτρα της ιστό εντός και εκτός Ελλάδος (Κύθηρα, Κρήτη, Μακεδονία, Κορσική, Ιταλία, Αμερική).
Με συναισθήματα ψυχικής ανάτασης που μας μετέδωσε ο «αρχηγός», μετά και από μία μικρή ξεκούραση στο ξενοδοχείο «ΑΚΤΑΙΟΝ» με την απόλαυση δροσερού βραδινού περίπατου στο ιδιαίτερα γραφικό Γύθειο, με το νησάκι Κρανάη, να ευωδιάζει Ωραία Ελένη και Πάρη, τον Φάρο του και το λιμάνι του, η πρώτη εκδρομική ημέρα έκλεισε με τέρψη του ουρανίσκου από ψαρομεζέδες και ουζάκι σε όμορφη ταβέρνα του λιμανιού σε ατμόσφαιρα άνετης συντροφικότητας.
Η δεύτερη μέρα αφιερώθηκε σε αμέριμνη παράδοση στον ήλιο της Μάνης, στις ανταύγειες της ασημένιας βουνόπετρας και της βαθυγάλαζης θάλασσας. Ένα μαγευτικό κάδρο που χωράει μέσα τα μικρά λιόδεντρα με τα ασημόχρυσα φύλλα και τους πράσινους ζουμερούς μικρούς καρπούς τους, τις φραγκοσυκιές γεμάτες ανοικτές βεντάλιες με τους καρπούς τους χρωματιστά στολίδια. Τα πέτρινα σπίτια και τους Μανιάτικους πύργους. Άγρια ομορφιά και απέραντη γοητεία.
Τα σπήλαια Διρού αυτή τη φορά δεν μας πρόσφεραν την εγγύτερη απόλαυση του εντυπωσιακού τους διάκοσμου από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, γιατί είχε ανέβει η στάθμη του νερού και η υδάτινη διαδρομή προς αυτά δεν ήταν δυνατή. Τέτοια ατυχία μπορεί να σε βρει και στα ανάκτορα των Βερσαλλιών και του Ερμιτάζ, όταν τυχαίνει να γίνεται συντήρηση στην Αίθουσα των Κατόπτρων ή των Πορσελάνων και των σπάνιων πινάκων.
Το Οίτυλο φάνταζε αγέρωχο, όπως όταν το έψαλε ο Όμηρος και το διαφέντευαν εγχώριες ιστορικές οικογένειες.
Η επίσκεψη στο Γερολιμένα πρόσφερε δίπλα στη θάλασσα καφέ και τσάϊ. Μετά η Αρεόπολη μας περίμενε για να προσφέρει στην ταβέρνα του «Μπάρμπα Πέτρου» ωραίες γεύσεις Μανιάτικου φαγητού και μετα αρτοσκευάσματα, με πρώτα τα τοπικά «λαλάγγια» !!!
Στο ιστορικό χωριό των Μαυρομιχαλαίων συγκροτήθηκαν οι πρώτες ένοπλες ομάδες, κηρύχθηκε η Επανάσταση από τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και υψώθηκε η σημαία της Επανάστασης στις 17 Μαρτίου 1821 με τον όρκο «Νίκη ή Θάνατος», «Ταν ή επι Τας». Σήμερα η Αρεόπολη εντυπωσιάζει ως σύγχρονη πόλη, που σφύζει από ζωή και κίνηση πολλών επισκεπτών και κυρίως νέων. Είναι τουριστικός προορισμός. Πόσο μεγάλη διαφορά από την αρχαία Λακωνία, Σπάρτη και Μάνη, που δεν συμβιβάστηκαν με τον τουρισμό.
Τότε υπήρχαν δυο μεγάλα πρακτικά «προβλήματα».
Το «συνάλλαγμα» και οι περιορισμοί ελευθεριότητας.
Δεν υπήρχε ανταλλακτικό νόμισμα και το νόμισμα της Σπάρτης έπεφτε «βαρύ».
Η «μνα» είχε βάρος τετρακόσια είκοσι πέντε γραμμάρια, εκατονταπλάσιο της Αττικής δραχμής! Εξάλλου η Αφροδίτη δεν λατρευόταν εκεί ως Πάνδημος και ο «τουρίστας» είτε με μνας, είτε χωρίς μνας, δεν ευτυχούσε «μνώμενος» ή «μναώμενος» (μνάομαι – μνώμαι, ερωτοτροπώ).
Να υποθέσουμε ότι και σήμερα τα αυστηρά ήθη και έθιμα της Μάνης, δεν επιτρέπουν σοβαρές εκπτώσεις ηθικής συμπεριφοράς.
Το βράδυ ακολούθησε «διανομή» κατ’ οίκον (ή κατοίκων).
Και σε άλλα με υγεία !
Η Λέσχη Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος αξίζει και πάλι συγχαρητήρια. Οι ευχαριστίες των εκδρομέων είναι μια απλή ανταπόδοση, που μπορεί να επαναλαμβάνεται χωρίς παρεξήγηση, χωρίς να βαριέται να την λέει ο εκδρομέας και να την ακούει ο διοργανωτής και χωρίς καν κόκκο υστερόβουλης σκέψης, που σίγουρα θα έμοιαζε ανιαρό και βαρετό «πολύ Κύριε Ελέησον», το οποίο το βαριέται και ο Θεός.
Ένας ευχαριστημένος
και ευχαριστών εκδρομέας
Κώστας Βολτής